30 sty Potencjał środowiska naturalnego Gór Świętokrzyskich – czynniki istotne z punktu widzenia potrzeb wypoczynkowych
Popyt na usługi związane z wypoczynkiem na łonie natury w Górach Świętokrzyskich jest znaczący. Warto zatem podjąć próbę odpowiedzi na pytanie, które czynniki środowiska naturalnego (przyrodniczego) tego obszaru są najistotniejsze dla turystów. Uznano, iż z punktu widzenia fizjologii wypoczynku największe znaczenie mają dla nich takie czynniki jak: czynnik fizjograficzny (urozmaicona rzeźba terenu i harmonia krajobrazu, czynnik fitosferyczny (korzystne dla wypoczynku środowisko leśne) oraz czynnik klimatyczny (występowanie jodu w Górach Świętokrzyskich).
Należy podkreślić, iż potencjał przyrodniczy to jeden z wielu elementów całego potencjału turystycznego Gór Świętokrzyskich[1], przy czym jest on szczególnie istotny dla turystów zainteresowanych wypoczynkiem aktywnym, pragnących kontaktu z naturą oraz zainteresowanych poprawą swojego zdrowia i samopoczucia.
- Czynnik fizjograficzny – urozmaicona rzeźba, harmonia krajobrazu
W waloryzacji środowiska przyrodniczego Gór Świętokrzyskich na potrzeby turystyki podkreślić należy zwrócić uwagę na dwa najważniejsze czynniki: ukształtowanie powierzchni i atrakcyjną kompozycję krajobrazu. Czynniki te oddziałują na sferę psychiczną (bezpośrednio) oraz na sferę somatyczną (pośrednio – przez przydatność dla aktywności ruchowej). Psychika człowieka reaguje pozytywnie na różnorodność; monotonia i jednolitość nie wywołują tak przyjemnych odczuć. Dlatego dla pozytywnych doznań psychicznych najatrakcyjniejszą kompozycją jest krajobraz górski, zaś równina i wszelkie formy płaskie są przez większość populacji (doznania estetyczne) gorzej odbierane. Jeśli chodzi o typ krajobrazu, to największą wartość ma krajobraz naturalny i rolniczo-harmonijny. Urozmaicony krajobraz sprzyja bardziej podejmowaniu różnych form aktywności rekreacyjnej. W województwie świętokrzyskim za najbardziej atrakcyjny obszar pod względem fizjograficznym należy uznać właśnie Góry Świętokrzyskie. Jest to jednocześnie subregion, posiadający najkorzystniejsze w regionie dla zdrowia i samopoczucia cechy fizjograficzne, takie jak urozmaicona rzeźba terenu i harmonijny typ krajobrazu, w tym dla ludzi starszych i niepełnosprawnych. W materiale skalnym dzieje ziemi widać jak na dłoni – można je prześledzić od paleozoiku do współczesności. Występują tu tak unikatowe osobliwości przyrody, jak gołoborza i jaskinie krasowe. To prawdziwy „geologiczny raj”. Zachwyca też harmonijno-rolniczy typ krajobrazu z magicznymi, unikalnymi w Europie pasiakami pól. Niskie wysokości oraz łagodne nachylenia stoków umożliwiają uprawianie form rekreacji o niedużej intensywności, jak np. wędrówki piesze. Unikalną cechą Gór Świętokrzyskich jest właśnie ich dostępność, także dla osób starszych niepełnosprawnych, umożliwiająca podejmowanie aktywności ruchowej przez tę grupę.
- Las i natura (czynnik fitosferyczny związany ze środowiskiem leśnym)
Pod względem lesistości w regionie świętokrzyskim wyróżnia się obszar Gór Świętokrzyskie, dlatego pod względem czynników fitosferycznych uznano ten obszar za najbardziej atrakcyjny dla wypoczynku.
Las, zwłaszcza iglasty, naładowany jest sprzyjającą dla organizmu jonizacją ujemną i działaniem olejków eterycznych (głównie estry barneolu). Wpływa to korzystnie na wiele organów, przede wszystkim na układ oddechowy, powodując „łatwiejszy oddech” i układ nerwowy; w środowisku leśnym człowiek czuje się szczególnie zrelaksowany i uspokojony. Las, przez te charakterystyczne dla siebie cechy, a ponadto możliwość zaspokojenia potrzeb estetycznych, poznawczych, kontaktu z przyrodą, ciszy, itp. oddziałuje kojąco na psychikę. W regionie 15% obszaru objętych jest Naturą 2000 (stan na 2017 r.), a 65% to tereny objęte głównymi formami ochrony przyrody, tj. park narodowy, obszary chronionego krajobrazu, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody.
- Czynnik klimatyczny –jod
Ważnym dla zdrowia czynnikiem jest wysokie stężenie jodu w powietrzu występujące na obszarze Gór Świętokrzyskich. W rejonie góry Ameliówka, w dni słoneczne stężenie jodu w powietrzu jest takie, jak nad morzem przy sztormowej pogodzie [Gmina Masłów 2008: 10].
Literatura
Gmina Masłów, 2008, Plan Odnowy Miejscowości Mąchocice Kapitulne Masłów, [http://www.biuletyn.net/nt-bin/_private/maslow/697.pdf, dostęp: 20.03.2018].
Kaczmarek J., Stasiak A., Włodarczyk B., 2010, Produkt turystyczny. Pomysł, organizacja, zarzadzanie: 51-54
Opracowała
Małgorzata Wilk-Grzywna
Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Świętokrzyskiego
(tekst stanowi fragment artykułu autorki, opublikowanego w biuletynie KPZK PAN : „Cofając czas – potencjał srebrnej turystyki na przykładzie województwa świętokrzyskiego”).
[1] Potencjał turystyczny traktuje się tu w szerokim ujęciu, jako wszystkie te elementy środowiska geograficznego oraz zachowania człowieka, które mogą być wykorzystane do uprawiania turystyki lub zajmowania się turystyką. Obejmuje on więc wszelkie zasoby strukturalne i funkcjonalne warunkujące rozwój turystyki na określonym terenie [Kaczmarek et al. 2010]